"Олоҥхо - норуот тылынан уус-уран айымньытын чыпчаала" - Платон Ойуунускай
Олонхо – саха омук эпоһа, ЮНЕСКО киһи аймах тылынан уонна өйүнэн айбыт чулуу айымньыта, култуура үйэлээх баайа. Олонхо VIII-IX үйэлэргэ үөскээбит. Уһун кээмэйдээх олонхолору хонук толороллоро. Тылы уонна литэрэтиирэни чинчийэр билим үнүстүтүүтэ 1941 уонна 1946 сылларга тэрийбит эспэдииссийэтэ 396 олонхону хомуйан үйэтиппитэ. Тыл уонна култуура үнүстүтүүтүн чахчыларынан, Аҕа дойду Улуу сэриитин иннинэ 400-тан тахса олоҥхоһут баар эбит.Бу күҥҥэ диэрибарыта 150 олоҥхо бэчээттэнэн таҕыста. Сыл аайы ити көрдөрүү улаатар, ахсаана эбиллэр. Саха Өрөспүүбүлэкэтигэр 300-тэн тахса олоҥхону толорооччу баара биллэр.Олоҥхобут 10 араас тылынан саҥарда: нуучча, ангылычаан, боронсуус, дьоппуон, монгуол,кыргыыс, кэриэй, алтаай, баскыыр, турок тылларыгар тылбаастаммыта.Орто кээмэйдээх олоҥхо хоһоонунан 10-15.
