Олонхосуты

Ядрихинский Прокопий Прокопьевич-Бэдьээлэ

Прокопий Прокопьевич Ядрихинскай - Бэдьээлэ (31.03.1901 - 04.02.1979) - ырыаһыт уонна олоҥхоһут, Саха АССР култууратын үтүөлээх диэйэтэлэ, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.
           1901 сыллаахха кулун тутар 28 кунугэр Нам улууһун Көбөкөн нэһилиэгэр күн сирин көрбүтэ. Колхоз уонна совхоз тутууларын бэтэрээнэ. Улэлээбит кэмнэригэр колхоз уонна сельсовет председателинэн талыллан үлэлээбитэ.
Көбөкөөн нэһилиэгэ өҥ буордаах, бурдук үчүгэйдик үүнэр сирдэрдээх буолан кураан сылларга өрүс уҥуортан иҥин элбэх киһи кэлэн барар эбит, олор истэригэр уос номоҕун билэр уус тыллаахтар эмиэ бааллара. Холобура, уонча саастааҕар Өксөкүлээх кэлэн хас да хонон ааспытын ахтара. Онон уол кыра эрдэҕиттэн олоҥхону истэн улааппыта.
           Аҕата бэйэтин кыанар, үчүгэй охсооччу эбитэ үһү да, хараҕа суох буолан хаалан, ыарытыйан эрдэ өлбүтэ. Уол ийэтинээн Бүөтүр Потапов-Хараарбах диэн ырааҕынан аймахтарын илиитигэр киирбитэ. Ол Хараарбах уос номоҕун үрдүктүк тутара, куруук тойуксуттары, остуоруйаһыттары, олоҥхоһуттары мунньар буолара. Ол кэмҥэ уол бастакы "Баай-тойон" олоҥхотун долоҕойугар хатаан кэбиһэр.
           Уон алта сааһыттан олоҥхолуур буолбут.
           1931 сылтан холхуостаах. Завхоз, кассир, биригэдьиир.
           1946—1948 сылларга бэрэссэдээтэл. Кэнники сылларга совхозка оробуочай.
           Кини олоҥхолоро 1938 сылтан бэчээттэнэр этилэр.
           «Күн Дьөһүөлдьүт» уонна «Дьырыбына Дьыраылыата» олоҥхолоро магнитофоҥҥа сурулланнар НВК «Саха» фондатыгар бааллар.
           1979 сыл олунньу 4 күнүгэр өлбүт.

Охлопков Егор Герасимович - Буоратай

Егор Герасимович Охлопков - Буоратай Нам улууһугар Көбөкөн нэһилиэгэр 1897 сыллаахха тохсунньу 5 күнүгэр дьадаҥы ыалга төрөөбүтэ. 1939 сылтан ССРС суруйааччыларын союһун чилиэнэ. Буоратай 80 сааһыгар диэри төрөөбүт түөлбэтиттэн ханна да тэлэһийбэтэх. Буоратай олоҥхоһут быһыытынан Көбөкөнүгэр биллибит. Ыллыыр-туойар идэҕэ эһэтиттэн Охлопков Дьаакыптан уонна саҥаһыттан Хобороостон уһуйуллубут. Билэр дьон кэпсииллэринэн, Көбөкөҥҥө саамай кэрэ куоластаах, уһун тыыннаах олоҥхоһут эбит. Буоратай биллэр. «Алантай Боотур» уонна «Yрүҥ Уолан бухатыыр» олоҥхолоро күн сирин көрбүттэрэ.
Нам улууһугар төрөөбүт. 1919—21 сс. — Нам улууһун ревкомитет чилиэнэ. 1925—27 сс. — нэһилиэк Сүбэтин тойоно. Үүт-табаар пиэрмэтин салайааччыта, биригэдьиир, уус уонна колхоз тойоно этэ. Аҕа Дойду Улуу сэриитин кэмигэр үлэ фронугар үлэлээбитэ.
Кини "Сир үрдүттэн сидьиҥнэри сиппийиэҕиҥ!" айымньыта 1938 с. тахсыбыта. Киниттэн "Алантай Боотур" уонна "Үрүҥ Уолан бухатыыр" олоҥхолору суруйан ылбыттар.

Кривошапкин Дмитрий Иванович

Дмитрий Иванович Кривошапкин 1940 сыллаахха, балаҕан ыйын 25 күнүгэр Нам оройуонун Таастаах нэһилиэгэр, колхозтаах дьиэ кэргэнигэр төрөөбүтэ. Аҕата Иван Саввич Таастаах нэһилиэгин «Соһу» аҕатын ууһуттан, ийэтэ Анна Андреевна Яковлева Горнай улууһун «Бэс күөлэ» - диэн сиртэн төрүттээхтэр. Аҕатын аймахтара мастан тимиртэн уһанар дьарыктаахтар. Дмитрий Иванович оҕо сааһа сэрии, сут, ас-таҥас тиийбэт, аас-туор кэмигэр ааспыта.
Ырыа - олох аргыһа, хомус - лирика, хомус - поэзия, онтон олоҥхо-саха омук арчылаах аргыһа- олох ситимэ. Бу барыта бэйэ норуотун (өлбөт-сүппэт фольклора, бэйэ омугун кэрэһэлиир киэҥ туттар, саха омук буоларын туоһулуур айымньы симэлийэн хаалбат туоһута. Маны өйдөөн-санаан Дмитрий Иванович сиргэ түспүт сэрэбиэйинэн, айылҕаттан бэриллибит талаанынан, оҕо эрдэҕиттэн ырыаны сөбүлээн ыллаан, дьон -сэргэ биһирэбилин ылбыта. Талаана арыллан, саханы саха дэтэр, саха норуота илдьэ сылдьар фольклорун, тойугу, чабырҕаҕы, оһуохайы, хомуһу, олоҥхону дьоҥҥо-сэргэҕэ, ыччакка итэҕэтиилээхтик илдьэ кэллэ.
Дмитрий Иванович айылҕаттан бэриллибит талаана бэйэтэ - педагогика, үөрэх биир улахан оскуолата буолар.
Дмитрий Иванович ССРС культуратын туйгуна, СР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, Нам улууһун Ытык киһитэ, Партизан, Таастаах нэһилиэктэрин Ытык киһитэ, норуот ырыаһыта, импровизатор-хомусчут, ырыалар, хоһооннор, тойуктар, оһуохайдар, алгыстар ааптардара.
“Кындыа маҥан ааттаах Күндэлэй Боотур, бухатыыр” олоҥхону суруйбута.